Irakasgai honek zinemaren forma espezifikoetan zentratzen den estetika lantzen du. Zinemagintzaren teoriako oinarrizko gaiei hastapen moduan heltzea da asmoa, haietan begirada ez diakronikoa jarriz eta loturak egiteko berariazko asmoz, bestelako arte edo gai filosofikoekin harremanak eta konexioak bilatuz. Irakasgaiaren helburua kontzeptu batzuk oinarritzat hartzea da, gerora haiek garatu, zaildu edo beste enborreko batzuekin kontraesanean jarriz. Irudizkoaren eta irudimenaren arteko desberdintasunak, errealismoaren eta errepresentazioaren nozioak, hizkuntza eta lengoaiaren arteko dikotomia, edo fenomenologiaren zein harreraren teorietatik egindako hurbilketen gisako gaiak aztertuko dira. Metodologiari dagokionez, zinemaren beraren eragiketa formaletatik, bere existentziaren mugetatik, atera nahi dira gai guztiak. Irakasgaiaren barruan, "aberrazioen arte" gisa identifikatuko dugu bilaketa hori. Adierazpen horri Jurgis Baltrusaitis teorikoak formen, haien deformazioen, maskaren eta munstroen legenda berezi eta espezifikoaz hitz egitean eman zion zentzuan erabiliko da.

Ikasgai honetan, EQZEko ikasleek beren eginkizuna (sorkuntza, ikerketa edo zaintzakoa) berenganatzeko aukera proposatzen da oroimen zinematografiko eta ikusentzunezkoa esploratze modura, zinemaren hiru aldiak aintzat hartuta: iragana, memoriarekin lotuta dagoena; orainaldia, ekintzarekin lotuta dagoena; eta etorkizuna, proiekzioarekin lotuta dagoena. Sustrai filosofikoak dituen proposamen honek arazo historiko, kultural edo politiko garaikideei buruzko hausnarketa planteatzen du, profanazioaren kontzeptuak (Giorgio Agamben) eta sorkuntza egintzaren kontzeptuak (Gilles Deleuze) eskaintzen dituzten esparru kontzeptualetik begiratuta.

Irudiak irekitzeak horiei orainaldian hitz eginaraztea dakar, pazientziaz ikusi aditza jakin aditzarekin jokatuko duen zentzua eraikitzeko berezitasun konplexuari atxikiko zaion irakurketa ekintza egoki baten bidez. Irudi zinematografikoen dimentsio performatiboari buruzko gogoeta egingo dugu, iraganari buruzko kontakizun bat eraikitzearekin eta ulertzearekin lotuta, bai eta horren ondorio etikoei, estetikoei eta politikoei buruzkoa ere.  Bigarren, zinemaren historia bat idaztean eta transmititzean parte hartzen duten instantzietako batzuk landuko ditugu: kanon politikak, programazioa, bai eta film artxiboen eta zinemateken funtsezko zeregina ere, zinema aintzatesteko ondare eta artelan gisa. Halaber, duela zenbait hamarkadatik, museoa beste pieza giltzarri bat bihurtu da esperimentatzeko eremu gisa irautea berma dadin, zinemaren eta museoaren arteko elkarrekiko mugimendu osagarri gisa, zeinetan lehenengoak ekoizpen eta erakusketa kanal tradizionalak ez diren beste modu bat aurkitu duen eta bigarrenak eten horren biez birpentsatzeko aukera ezagutu duen. Esperientzia zinematografiko garaikidearekin lotutako mugimendu hori gogoratuko dugu, eta azkenean, bere gailu teknologiko tradizionaletik bereizitako zinema baten modalitateei buruz galdetuko diogu geure buruari.

Ikasgai honek gogoeta historiko, metodologiko eta teoriko batzuk planteatzen ditu, kultura zinematografikoaren dimentsio politikoa aztertzeko. XX. mendeko 60ko eta 70eko hamarkadetan garatu ziren praktika erradikalen multzo heterogeneo bat hartzen du aztergai, «zinema militantea» kontzeptuaren pean, zentzu zabalean ulertuta. Une horretan, kultura zinematografikoak bere erradikalizazio-aldi asaldatuenetako bat ezagutu zuen mundu osoan: “68 luzeko” borroken eta hainbat garapen tekniko garrantzitsuren beroan, mugimenduzko irudiak egiteko, pentsatzeko eta partekatzeko moduak eraldatu ziren.

Irakasgaiak proposatzen du zinema militantearen artxiboa kritikoki berrikustea eta galdetzea iraganeko irudi horiek nola jarraitzen duten oraina erreberberatzen, eta nola erlazionatzen garen haiekin ikerketaren, artxiboaren, komisariotzaren eta sorkuntzaren tresnen bidez. Irakasgaia ez da zinemaren historiaren kapitulu gisa planteatzen, baizik eta metodologia eta pentsamenduaren ariketa gisa, bere azterketa-kasua gainditzen duena teoriaren eta praktikaren, estetikaren eta politikaren, iraganaren eta orainaren arteko harremanetan sakontzeko.

Ikasgai honetan, euskal zinema ezagutzen hasiko gara. Testinguru historikoarekin hasiko gara eta euskal zinemak sortu zenetik gaur arte izan duen ibilbidea aztertuko dugu, hau da, euskal zinemaren historiaren kronologia eta gaiak gainbegiratuko ditugu eta sorreratik gaur arte izan diren euskal zinemagile garrantzitsuenak aztertuko ditugu, gaur egun jardunean dauden euskal zinemagileen hiru belaunaldiei (edo gehiagori) bereziki erreparatuta.

Ikasgai hau lorezain onaren trebetasun, abilezia eta metodoak uztartzen dituen proposamena da: ingurunea behatzea, ibiltzea, lurraldea hautatzea, itxuragabekeriak eta espezie exotikoak landatzea, txertatzea edo muntatzea, itxarotea, paseatzailea-ikuslea irudikatzea, film bat etorkizunerantz proiektatzea, berotegitik ateratzea eta, udaberria iristear denean, berriro ere naturan txertatzea. Ikasgaian, saio teorikoak eta analisi saioak izaten dira, landa lanak egiten dira, baita bakarkako lanak ere, zeren, azkenean, zinemagile batek toki batean egin behar baitu lana. Sorkuntzako ikasleek lorategi zinematografiko bat landatu, produzitu, errealizatu, muntatu eta erakutsi beharko dute. Irudien eta soinuen lorategi bat, neguaren amaieran naturan txertatuko dena. Irakasgaian bost irakaslek hartzen dute parte, ikasturteko lehen hilabeteetan zehar, film-lorategiak taxutzen doazen heinean.

Teoriaren eta praktikaren artean kokatutako irakasgai honek filmaketa analogiko eta digitalerako oinarrizko tresna eta tekniketara hurbilduko ditu ikasleak. Argiztapena, kolorea, fotometria, optikak eta kameraren erabilera bera landuko dira. 16 mm eta super 8ko errodaje-ekipoak muntatuko ditugu, pelikula kargatuko eta EQZEn eskuragarri dagoen materiala errepasatuko dugu. Ikastaro honek, gainera, ikasturtean zehar erabilera-arauei, ekipoen erabilpenari eta pelikularen eskuragarritasunari buruzko zalantzak argitzeko balioko du.

Egonaldi akademikoak eskolaren gonbidapen baten ondorio dira. Irakasle, profesional edo ikertzaile jakin batek, bere ibilbide eta ikerketa-eremuagatik bat egiten badu EQZEren izaera eta filosofiarekin eta eskolak zinemagintzako transmisio- eta ikerketa-zentro gisa egiten duen lanarekin, eskolak pertsona hori egonaldi akademiko bat egitera gonbidatu dezake. Programa horren helburua da proiektu jakin batean murgilduta dagoen gonbidatu egoiliarren sorkuntzan eta ikerketan laguntzea, batetik; eta bestetik, espazio bat sortzea, ikasleek eta egoiliarrak elkarrekin ikas dezaten, belaunaldien arteko transmisioa gerta dadin, eta elkarrekin bilaketa zinematografikoa egin dezaten. Hala, truke eta irakaskuntzarako esparru egoki bat sortzen da, egoiliarraren egonaldiak eragina du EQZEko komunitate akademikoan, eta aberastu egiten du.

Ikasgai hau praktikoa da nagusiki, eta aukera emango digu laborategian eskuz errebelatzeko erabiltzen diren prozedurak ezagutzeko, bai zuri-beltzeko pelikuletan, bai koloreetan ere. Eskolan filmatutako materiala erabiliz, errebelatze-prozesu bakoitzaren berezitasunak ezagutuko ditugu, kimikak filmaren egituraren gainean nola eragiten duen eta pelikula behar bezala zaintzeko funtsezko alderdiak ere bai.

Ikastaroaren helburua sorkuntzako metodo bat aurkeztea da, idatzitako hitzetik ez, baizik eta planotik abiatzen den metodoa. Kontua ez da gidoi zinematografikoa saihestea, film bat produzitzeko prozesu konbentzionala baizik. Orri zuriaren eta bakarkako lanaren ordez, ikus-entzunezko laborategiko metodologia esperimentala erabiliko ditugu, eta hurbiltzeak, elkarrizketak, saiakuntzak, zirriborroak eta beste hibrido batzuk sortuko dira, film bat egiteko bidea bera ere filma dela defendatuta.

“Teknikak ospe txarra du”, idatzi zuen Richard Sennett-ek, “eta sentikortasun-falta duela esan ohi da. Baina eskuak ongi trebatuak dituztenek ez dute hala pentsatzen. Haientzat, teknika oso lotuta dago adierazpenarekin”. Ezagutza sentsorialari eta teknikoei buruzko ideia horietatik abiatuta, “zinemagilearen eskuei” buruz, Zinefabrikak proposatzen du produkzioa modu jakin batean ulertzea, hots, mugetatik abiatuta sortzeko modua dela. Zinefabrika egin dezakegun zinemari buruzko tailer bat da, ikasi ahala egitea eta eginez ikastea baita garrantzitsuena. Ikasturtean zehar garatzen da eta ikasleen azken proiektuetara bideratuta dago; produkzioaren ikuspegitik aztertzen ditu ideiak eta filmak, lan hori ere sorkuntza-lana dela oinarritzat hartuz. Ikasleen filmak momentuko egoeraren emaitza gisa ulertzea da helburua eta era berean, produkzio moduen inguruko aldaketa bideratu nahi da, produkzioa film guztietara egokitu daitekeen plan estandarizatuaren exekuzio soiltzat jotzen duten topikoak zalantzan jarriz. Abiapuntu horretatik, Zinefabrikak aurrekontuei, finantzaketari, taldeak osatzeari, filmaketa-planei, dosierrak egiteari eta produkzio-estrategiei buruzko gaiak jorratzen ditu.

Emultsio fotokimiko artisauen produkzioa ezagutzen hasteko proposamena egiten da tailerrean. Arkeologia filmikoa da tailerraren abiapuntu, baina sorkuntzarekin lotutako alderdi garaikide ugari agerian uzten ditu. Materialtasunaren historian interesa dutenentzako tailerra da, baina zinema ideiak, irudiak eta soinu banda biltegiratzeko bitartekotzat ez ezik, pentsamendu, irudi eta soinu horiek sortzen eta modu aktiboan desitxuratzen dituen materialtzat ere hartzen duten zinemagileei ere zuzentzen zaie.

Film fotokimikoaren prozesamenduarekin lotutako ezagutzak, gaitasunak eta trebetasunak eskuratzeko prozesuaren azken etapa. Batetik, laborategi profesional bateko tekniketan eta lan-fluxuetan murgiltzea bilatzen du irakasgaiak, errebelatzeko (kolorea eta 16 mm-ko zuri-beltza), kolorea zuzentzeko eta kopiatzeko teknologia espezifikoaren maneiu praktikoan oinarrituta. Trebetasun praktiko horiek eskuratzeak kultura eta industria zinematografikoaren belaunaldiarteko ezagutzari eustea dakar, bestela ahaztu egingo bailitzateke. Bestetik, ikastaroan parte hartzen duten ikasleek Eskolan egindako film-materialak prozesatu ahal izango dituzte, EQZELaben zerbitzua aktibo mantenduz.

Filmak errebelatzeko teknikatik haratago, hurrengo pausua errebelatuak eta beste prozesu fotokimiko batzuek irudiak sortzerakoan eskaintzen dituzten aukerak aztertzea da, ikuspegi garaikide batetik. Tailer honen helburua da irudi gertagaitzak sortzea, eta horretarako, prozesu fotokimiko ez-konbentzionalak sortzeko, manipulatzeko, aldatzeko eta konbinatzeko hainbat teknika aztertzea: errebelatu gurutzatuak, alternatiboak, naturalak, esposizio anitzak, izpigramak, flat print, emultsio-alterazio eta -manipulazioak, Lift off, mordançage, zuri-beltzeko eta koloretako solarizazioa eta beste hainbat.

Ikasgai honetan, modu espezifikoan lantzen dira soinu-unibertsoen diseinuaren eta eraikuntzaren etapa guztiak: ideiagintza, lan-jarraibideak, irudiarekiko harremanak, soinutik sortutako proiektuen eraketa, nahasketa, etab. Irudien eta soinuaren zentzumen anitzeko indarra. Irudi eta soinuen zentzumen-estimulazio sinestesikoa eta haien indar paradoxikoaren artikulazioa zinemagintzan.

Irakasgaia hizkuntzari, performanceari eta ekintzari buruzko gogoeta gisa proposatzen da, espezifikotasunean eta zehazten duten mugekin lotuta. Arreta berezia jarriko zaie alderdi hauei: jardun artistikoaren ezagutza arloen arteko topaguneak, erregistroaren esplorazioa eta performancea, ekintza, erregistro performatiboaren ezaugarri zantzu emailea, eta beste hizkuntza batzuetan eraldatzea, hala nola marrazkia, testua, dokumentua, bideoa… . Horri guztiari esker, gorputzaren kontzientzia hartzeko aukera ematen duen paisaia definituko da, zeinu, hizkuntzaren balio posizional eta dimentsio performatibo gisa. Gorputz zeinuen, soinuen eta hitzen haragitzea eta horien ahalmen eraldatzaile eta politikoa. 

Ikastaro honi esker, ikasleak bitarteko berriak eta artelan digitalak kontserbatzeko/zaintzeko alderdi nagusietan eta estrategia sortu berrietan murgilduko dira. Artelan horiek bideo edo filmen banakako proiekzioetatik harago doaz; artista garaikideek formatu eta ikus-entzunezko teknologia ugari erabiltzen dituzte instalazio konplexuak sortzeko. Eta aztergai ziragarriak dira. Hona hemen hainbat adibide: artelan zaharrenak, telebista eta antzeko objektu zaharrak erabiltzen dituztenak (izpi katodikoen hodiak), obra sinkronizatu multikanalak, joku motorrak edo kode pertsonalizatuak baliatzen dituzten obrak edo Internetetik datuak eskuratzen dituzten obrak. Artelan konplexuek elkarren artean lotutako zati asko izan ohi dituzte, eta zati horiek deszifratu eta dokumentatu egin behar dira, etorkizunean obrak artistaren ikuspegiarekiko leial funtzionatzen duela ziurtatzeko. Ikasleek artelanak aztertzen eta balizko arriskuak identifikatzen ikasiko dute, tokiko kultur erakunde baten bildumako obrak aztertuz. Erakusketen historiak aztertuko dituzte, artxibo instituzionalak kontsultatuko dituzte, artelanen benetako osagaiak aztertuko dituzte eta museoko langileekin eztabaidatuko dute artelanei buruz. Prozesu horretan, asko ikasiko dute museo eta artxiboetako artelanen zaintzari eta kontserbazioari buruz.

Duela hirurogeita hamar urte, zinegileak eta kritikariak frantsesezko mise en scène terminoa erabiltzen hasi ziren, zuzentze-prozesu esateko laburtzapen modura. Terminoak baliagarria izaten jarraitzen du gaur egun, baina soilik haren definizioa zabaltzen badugu bere jatorri klasiko, teatral eta piktorikotik askoz ere haratago, eta kontuan hartzen baditugu ikus-entzunezkoen historian dauden dimentsio aldakor ugariak, besteak beste, postprodukzio prozesuak, soinuarenak eta digitalak. Ikasgai honetan ez da film osoen azterketa egiten, ez eta zinemagintzako gai eta esanahien interpretazio estandarrik ere. Aitzitik, ikasgai honek filmen zati kontzentratuak eta beste pieza mediatiko berri batzuk arretaz aztertzen ditu, ahalik eta ondoen ulertzeko obra horien egileek nola ikusten zituzten obran dauden ikuspegia, logika, egitura, eta elementuen arteko antolaketa (lan batetik bestera beti aldatzen baitira). Nola ulertzen da ikus-entzunezko lan baten estiloa eta forma (zineman, telebistan edo arte digitalean) barrutik begiratuta?

Behatokia zeharkakoa izaten da ikasturteko lehenego hiruhilabetean eta soinuarekin lotutako prestakuntzako, praktikarako eta ikerketarako gunea izaten da. Gai finkoak izateaz gain, taldekideen premietara eta unean uneko premietara egokitzen da; horregatik, praktikarekin eta egiten ari diren proiektuekin lotuta egoten da.

Lehen lau moduluetan ematen den irakasgai honen helburua ikasleak beren filmaren izaerarekin eta abordatze-metodologiarekin aurrez aurre jartzea da. Nondik dator zure filma? Zertaz ari da? Zer emozio eragin nahi du? Irudietan konta daiteke? Nola nahi du egileak ikuslea sentiaraztea obra ikustean? Gai horietatik eta beste batzuetatik abiatuta, pelikula bat egiteko gogoeta- eta garapen-prozesuei ekin nahi zaie. Ikastaroak, funtsean, hiru lan-ildo ditu: filmaren abiapuntu edo jatorriarekin lan egitea, sormen-bidaiaren muina gisa; bidaia hori zabaltzea, filmari konplexutasuna eta sakontasuna eransteko gai diren estimulu zehatzetatik abiatuta; eta proiektua idazketatik lantzea.

Internet gizateriaren ezagutza, praktika eta materialen edukiontzi handia da. Itxuraz eskuragarria eta gardena, bilaketa sare sofistikatu eta aurrezehaztuen bidez bideratua, Internet historiako artxiborik handiena bezala agertzen da (baita zinemarena ere), itxuraz beste artxibo batzuen antzeko ezaugarriekin, baina baliabide guztiz berritzaileekin. Bere berezitasunetik abiatuta, ikasgaia artxibo-ikuspegitik hurbiltzen da Internetera, baina ikuspegi kritiko, sortzaile eta kuratorial batetatik. Ildo horretan, "Internet artxibo gisa" ikasgaiak artxiboaren hurbilketa dinamikoa eta ez-estatikoa proposatzen du, komisariotza eta sorkuntzako praktiken mugak lausotuz.

Irakasgai honek artistaren ikus-entzunezkoa du ardatz Euskal Herriko testuinguruan. Ikusentzunezko eta praktika artistikoen arteko harreman eta joan-etorriak hartzen ditu abiapuntutzat, batez ere artearen sisteman gertatzen direnak: museoak, arte-zentroak eta galeriak, edo zinemaren beraren aldirikoak.Ikus-entzunezko sorkuntzaren tokiko panorama aztertzen du irakasgaiak aztergai, gonbidatu, proiekzio eta irteeren bitartez.

Zinematografoaren hastapenetan, irudiak erregistratzen zituen kamerak irudi horiek proiektatzeko ere balio zuen. Une bat harrapatzeko biradera aktibatzen zuen operadorea bera arduratzen zen arrasteko engranajeari bira eginarazteaz, filma errebelatu ondoren irudi horiek berak pantaila batean partekatzeko. Zein unetan bereizi ziren bi eginkizun (eta bi kamera) horiek eta, batez ere, zer ondorio izan zituen horrek? Zergatik ikusten dugu proiekziogilearen lanbidea, gaur egun eta ia-ia filmaren arrastea mekanizatu zenetik eta banaketa zirkuituak sortu zirenetik, kamera operadorearen lanbidearekiko hain arrotz eta hain urruneko? Cinématèque Française erakundearen sortzaile Henri Langlois-ek zioen bere zinema kamera proiektatzeko kamera zela; baieztapen horrek proiekzioaren artea aldarrikatzearen garrantzia nabarmentzen du.

Eskolaren hasieran artxibo formatuei buruzko sarrera bat egingo dugu. Oinarri horren gainean, ikasleek software librea eta kode irekiko softwarea modu praktikoan aztertuko dituzte, hala nola FFmpeg (artxiboen konbertsioa), QCTools (kalitate kontrola), AEO-Light (soinu optikoen pistak ateratzeko) eta DCP-o-matic (DCPak egiteko), baita multimedia irakurgailuak ere. Filmak eta bideoak digitalizatzeko azpiegiturari eta lan prozesuei dagokienez, hainbat baliabide aurkeztu eta horiei buruz eztabaidatuko dugu, eta aurrekontu txikiko ingurune zailetan ezartzeko moduko aukerei bereziki erreparatuko diegu. Eskola bukatzeko, datuak gordetzeari eta datuen migrazioari buruzko deskribapena egingo dugu, eta hondamendien plangintza eta berreskuratzea ere aztertuko ditugu.

Tailerrari hasiera emateko, soinu-erregistrorako ekipoak aztertuko dira, batez ere eskolako materiala baliatuz. Horretarako, alderdi tekniko eta praktikoak landuko ditugu. Bigarren blokean, lan-fluxuaren koordinazioa landuko dugu: audioa eman eta jaso, muntaia hasi eta nahasketa entregatu. Oro har, sorkuntza-espazioa hobetzeko eta zabaltzeko zein tresna dauden ezagutzea da helburua.